بسیاری از انسان ها هنوز با شنیدن واژه هوش مصنوعی به ربات ها فکر می کنند و تصور میشود که منظور از آن همان ربات های بی احساسی هستند که برای انجام راحت تر کارها طراحی شده اند و قرار است در آینده جای انسان ها را بگیرند.
مسئول این نوع تفکر به احتمال زیاد فیلم های علمی و تخیلی است اما واقعیت با آنچه که تصور میکنید متفاوت است. هوش مصنوعی که امروزه از آن یاد میشود در واقع تکنولوژی است که به نحوی قابلیت تفکر دارد. البته این قابلیت تفکر با چیزی که ما به عنوان تفکر انسانی می‌شناسیم تا حد زیادی متفاوت میباشد، اما در حقیقت سعی دارد تا از آن تقلید کند.
امروزه شاید هوش مصنوعی به آن شکلی که ما تصور می‌کنیم وجود نداشته باشد اما باز هم بسیاری از کارهایی که روزانه انجام می‌دهیم، مانند جستجو در اینترنت یا گشت و گذار در صفحات شبکه‌های اجتماعی، کار کردن با موبایل و …، همه متاثر از آن است و در حقیقت در این مواقع داریم ازآن استفاده می‌کنیم.
اما انقدر این استفاده نا ملموس است و به آن عادت کرده ایم که در آن لحظه حس نمی‌کنیم که داریم از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم. از آنجایی که آینده از آن این تکنولوژی خواهد بود پس بهتر است به جای نگران بودن در مورد آن یاد بگیریم که چه کارهایی را می‌توانیم با آن انجام دهیم و اطلاعاتمان را در این زمینه بیشتر کنیم.
هوش مصنوعی(Artificial Intelligence) از دو کلمه متفاوت ساخته شده. منظور از مصنوعی(Artificial) یعنی ساخته شده به دست بشر و از طرفی دیگر هوش(Intelligence) به معنای توانایی ذهن برای درک اصول، حقیقت، حقایق یا معانی، کسب دانش و تبدیل علم به عمل بر پایه توانایی یادگیری و درک کردن میباشد.
بنابراین هوش مصنوعی ماشینی است که توسط انسان ها ایجاد می‌گردد تا زندگی را آسان و راحت کند که به صورت برنامه‌های رایانه‌ای یا ماشین‌هایی بوده که به فکر کردن و یادگیری کمک میکنند. البته به طور کلی هم می توان گفت که هر وسیله ای که اطرافمان وجود دارد و می تواند بازخوردی را از خود بجای بگذارد، می تواند نشان دهنده وجود هوش مصنوعی درون خود باشد(حتی در ساده ترین موارد مانند ساعت کوکی).
به مرور هرچه کامپیوترها و ماشین‌ها هوشمندتر می‌شوند، اعمالی که قبلا قادر به انجام آن بودند دیگر هوشمند محسوب نمی‌شوند! در واقع پژوهشگران به این نتیجه می‌رسند که کارهای قبلی واقعا هم هوشمند نبوده‌اند.
به این پدیده اثر هوش مصنوعی می‌گویند. در حقیقت هر گاه یک فناوری و سطحی از هوشمندی کاملا برای ما روتین شود، دیگر آن را AI نمی‌نامیم و به دنبال دستیابی به قابلیت‌های عجیب‌تر و جدیدتر هستیم.
به عنوان مثال تکنولوژی OCR (خواندن نوشته‌های کاغذ توسط رایانه) دیگر هوش مصنوعی به حساب نمی‌آید چون یک عمل کاملا روتین شده است. برخی از فناوری‌های جدیدی که هوش مصنوعی به حساب می‌آیند عبارتند از:
هوش مصنوعی از سال ۱۹۵۵ به عنوان یک رشته مشخص آکادمیک به وجود آمده. از آن زمان تاکنون، هوش مصنوعی با فراز و نشیب‌های مختلفی روبرو بوده است.
گاهی خوش‌بینی زیادی نسبت به این تکنولوژی به وجود آمده است (به این دوران موج خوش‌بینی یا waves of optimism می‌گویند)، گاهی هم پژوهشگران کاملا ناامید شده‌اند (که به این دوران زمستان AI یا AI winter می‌گویند). در طول تاریخ، فیلدهای مختلف کاری در هوش مصنوعی به وجود آمده‌اند که معمولا با یکدیگر تفاوت زیادی داشته‌اند و یکپارچه نشده‌اند. برخی از این فیلدهای اهداف گوناگونی را دنبال کرده‌اند (مانند یادگیری ماشین و رباتیک)، برخی نیز از تکنیک‌های متفاوتی استفاده کرده‌اند (مانند منطق و شبکه عصبی).
در یک نوع از دسته بندی که بر اساس خواص ذاتی انواع هوش مصنوعی که توسط آرند هینتز(استاد دانشگاه ایالتی میشیگان) پیشنهاد داده شده است و به ۴ نوع زیر تقسیم بندی می شود:
در این نوع یادگیری از حافظه یا به طور دقیق تر از تجربه استفاده نمی شود و سعی می شود در هر لحظه همه گزینه های ممکن را بررسی کرده و بهترین راه حل را به نتیجه برساند. یک نمونه بارز آن هوش دیپ بلو(Deep Blue) شزکت IBM در زمینه بازی شطرنج بود که در سال ۱۹۹۷ توانست گری کاسپارف(قهرمان شطرنج در آن دهه) را شکست دهد. این گونه ماشین ها توانایی یادگیری با گذشت زمان و تجربه دریافت ورودی های مختلف را ندارند و صرفا بر اساس آنچه از پیش تعیین شده عمل میکنند(همانند دانش آموزی که فقط حفظ می کنه )
بر خلاف نوع قبل این سیستم از اطلاعات قبلی برای انتخابهایش استفاده می کند. این نوع از هوش مصنوعی در دهه اخیر در اتومبیل های خودران بسیار دیده شده است. این حوزه بیشتر به یادگیری تقویتی باز می گردد به عنوان نمونه می توان نوع جدید بازی های شطرنج، بازی های چند نفره و …. اشاره کرد.
شاخه ای از هوش مصنوعی است که هنوز عملی نشده است و روانشناختی فرد به همراه اعتقادات، آرزوها و نیت فرد را در نظر میگیرد. این هوش مصنوعی جهت تعامل انسان ها بر اساس ویژگی های گفته شده را دنبال می کند. این نوع از هوش مصنوعی با وجود پیشرفت های شگرف همچنان به واقعیت تبدیل نشده است.
هوش مصنوعی است که هوشیاری، هوش فوق‌العاده، خودآگاهی و احساس را به همراه داشته باشد و درنهایت یک انسان کامل باشد. البته چنین سیستم‌هایی هنوز وجود خارجی ندارند و پیاده‌سازی آن‌ها، نقطه عطف و مقصد نهایی حوزه هوش مصنوعی محسوب میشود.
ین دسته بندی بیشتر بر اساس توانایی های این زمینه و بخش فناورانه آن انجام می گیرد که به سه دسته زیر تقسیم می شود:
هوش مصنوعی ضعیف(با نام های محدود یا باریک نیز شناخته می شود) نوع خاصی از هوش مصنوعی است که تمرکز خود را تنها روی یک مسئله خاص می گذارد و درصدد حل کردن آن است.
اکثر سرویس های هوش مصنوعی اطراف ما از این نوع بوده که به عنوان مثال می توان سامانه های تاکسی اینترنتی، ماشین های خودران، دستیارهای شخصی مثل الکسا، سرویس های هوشمند شناسایی ایمیل های زائد، سامانه های پیش بینی بورس، پیش بینی آب و هوا و …. هر کدام از مدل های خاصی از هوش مصنوعی با الگوریتم های متفاوت استفاده می کنند که با عوض شدن نوع مسئله کارایی خود را از دست می دهند. پس می توان نتیجه گرفت این نوع از هوش مصنوعی پوشش جامع خوبی ندارد.
هوش‌مصنوعی عمومی( یا هوش‌مصنوعی قوی ) نوعی از هوش مصنوعی است که برخلاف هوش مصنوعی ضعیف جامعیت و عمومیت لازم را به ارمغان آورده و در موقعیت های مختلف می تواند رفتارهای انسان را شبیه سازی کرده و کاملا مانند یک انسان میتواند فکر کند، بفهمد و رفتار کند. این نوع از هوش مصنوعی همانند انسان ها بر خلاف هوش مصنوعی ضعیف دارای آگاهی و احساس است.
برتری حال حاضر کامپیوترها در تجزیه و تحلیل سریعتر نسبت به انسان هاست. اما سیستم های کامپیوتری نمی توانند مانند انسان ها دارای قابلیت هایی مانند خلاقیت، وجدان و امکان تفکر در مورد مسائل انتزاعی باشند. این ها ویژگی هایی هستند که تعبیه آن در کامپیوترها بسیار دشوار است و ما را در مقام بالاتری نسبت به کامپیوترها قرار می دهند. بشر تا رساندن کامپیوترها به این مرحله ترسناک دهه ها فاصله دارد(شاید هوش مصنوعی بتونه عدالت رو برقرار کنه یا بزنه همه رو .. !). پس از رسیدن به این مرحله، فاصله ای با رسیدن به هوش مصنوعی بسیار هوشمند (Superintelligent AI) نخواهیم داشت.
رسیدیم به هیجان انگیز ترین بخش این متن! برای توضیح این بخش کافیه بگم که فیلم سینمایی من روبات هستم(I,m Robot) که در سال ۲۰۰۴ منتشر شد یا فیلم او(HER) که در سال ۲۰۱۳ پخش گردید را ببینید.
در این مرحله کامپیوترها از همه لحاظ نسبت به انسان ها برتری خواهند یافت. آن ها می توانند ربات هایی بسیار قوی تر، بسیار سریع تر، بسیار باهوش تر و بسیار خلاق تر از انسان ها باشند. اگر بر اساس نظریه تکامل به مسئله نگاه کنیم، انسان ها از موجوداتی شبه میمون به موجوداتی تبدیل شدند که ناگهان کنترل تمامی موجودات دیگر را طی صد هزار سال در دست گرفتند. اما در این زمان نیز ممکن است اتفاقی همانند گذشته بیافتد با این تفاوت که ربات های باهوش و قدرتمند به انسان ها به چشم موجوداتی بی ارزش می نگرند و ممکن است آن ها را کشته و یا در صورت نیاز حتی انسان ها را به اسارت بگیرند.
این بخش به تنهایی می تواند چندین مطلب کامل را شامل شود. به این دلیل که هدف این دست نوشته دادن شمای کلی از موضوع است، به طور کلی برخی از عناوین کاربرد هوش مصنوعی در زیر بیان می شود:
با توجه با تجربه کسب شده از کاربردهای هوش‌مصنوعی، این امکان وجود دارد در اکثر مسائل روزمره ورود کند تا فرآیند رشد بشر رو بهبود بخشیده و زندگی را ساده تر کند. مسائل مختلفی از جمله نگرانی های احتمالی آینده این موضوع در حال حاضر نمی تواند مانعی بر سر راه پیشرفت آن باشد و با پیشرفت های نرم افزاری و سخت افزاری بهره گیری از هوش مصنوعی فزاینده تر می شود.